Chứng khoán phái sinh được nhiều nhà đầu tư quan tâm và tìm hiểu. Thị trường chứng khoán ngày càng phát triển thu hút lượng lớn nhà đầu tư bởi việc đầu tư sinh lời. Tuy nhiên, bước đầu không phải nhà đầu tư nào cũng hiểu rõ thị trường. Bạn có đang tìm hiểu về thi trường này, về đáo hạn phái sinh và những vấn đề liên quan không?
Hãy cùng lamchutaichinh.vn tìm hiểu đáo hạn phái sinh là gì? Ảnh hưởng của đáo hạn phái sinh thế nào? thông qua bài viết này nhé.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Tại khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 quy định về định nghĩa chứng khoán phái sinh như sau: “Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai”.
Trong thị trường chứng khoán Việt Nam, có thể hiểu một cách đơn giản chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính, giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh là chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác theo quy định của Chính phủ được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị chứng khoán phái sinh.
Trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay đã có giao dịch chứng khoán phái sinh, hợp đồng tương lai được lựa chọn là sản phẩm được triển khai đầu tiên để các nhà đầu tư có thể làm quen với các sản phẩm mới, bao gồm hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ và hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu.
Đáo hạn phái sinh là gì?
Ngày đáo hạn chứng khoán phái sinh (tiếng anh gọi là Expiration date) là ngày có hiệu lực cuối cùng của các hợp đồng phái sinh (hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai và hợp đồng kỳ hạn). Trước hoặc vào ngày đáo hạn phái sinh, nhà đầu tư sẽ phải quyết định làm gì với vị thế của mình. Khi hết hạn, người nắm giữ hợp đồng được quyền lựa chọn đóng vị thế ghi nhận lãi, lỗ hoặc giữ nguyên hợp đồng không có giá trị đáo hạn. Vì vậy, nhà đầu tư cần suy xét, lựa chọn kỹ lưỡng và đưa ra quyết định hợp lý với lựa chọn của mình.
Ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai là ngày hợp đồng của tháng hiện tại được tất toán thành tiền mặt và chuyển thành các tháng tiếp theo để giao dịch.
Thời điểm đáo hạn phái sinh
Mỗi hợp đồng tương lai trong chứng khoán phái sinh đều khác với thị trường chứng khoán cơ sở bởi nó có ngày đáo hạn cụ thể, các giao dịch của hợp đồng vào ngày đáo hạn sẽ được ngừng lại và chuyển thành tiền mặt.
Thông thường, ngày đáo hạn phái sinh định kỳ được quy định là ngày thứ năm tuần thứ 3 trong tháng. Tại bất cứ thời điểm nào, 4 hợp đồng tương lai luôn được giao dịch, trong đó các tháng đáo hạn lần lượt là tháng hợp đồng, tháng hiện tại, tháng kế tiếp và tháng cuối cùng của 2 quý gần nhất.
Ví dụ: Trong quý 1 năm 2022, có 3 phiên giao dịch được diễn ra trong tháng 1, 2 và 3 như sau:
Lịch đáo hạn phái sinh tháng 01.2022 với mã hợp đồng VN30F2201, ngày giao dịch đầu tiên là 22.11.2021 và ngày giao dịch cuối cùng 23.01.2022. Các hoạt động giao dịch trong giai đoạn đầu ổn định, không có thay đổi gì lớn, đến giữa tháng 12.2022 thị trường giao dịch bắt đầu nhộn nhịp hơn và trước ngày đáo hạn 2 ngày giá thị trường sụt giảm mạnh.
Lịch đáo hạn phái sinh tháng 02 ngày 20.02.2022 với mã hợp đồng VN30F2202, phiên giao dịch diễn ra trong 2 ngày 19 – 20.02.2022.
Lịch đáo hạn phái sinh tháng 03 với mã hợp đồng VN30F2202, diễn ra trong 3 ngày 18, 19 và 20.03.2022. Ngày giao dịch đầu tiên từ 18.07.2021, ngày giao dịch cuối cùng 19.03.2022.
Nhà đầu tư cần quan tâm, theo dõi và nắm rõ ngày đáo hạn trong chứng khoán phái sinh.
Đáo hạn phái sinh ảnh hưởng tới thị trường như thế nào?
Thị trường chứng khoán luôn có sự biến động mạnh trước ngày đáo hạn phái sinh. Các nhà đầu tư luôn thể hiện vị thế của mình vào thời điểm đáo hạn, nhiều nhà đầu tư quan tâm lựa chọn bởi vì lợi thế giao dịch hai chiều và khả năng sinh lợi nhuận cao ngay cả khi thị trường giảm. Điều này giúp cho các nhà đầu tư tạo ra lợi nhuận tối ưu cho khoản đầu tư của mình.
Các hoạt động đáo hạn được chú ý bởi sự biến động của chỉ số VN30 biến động đột ngột và bất ngờ trên thị trường chứng khoán cơ sở trong khi bản chất của thị trường phái sinh là cần quan tâm kết quả lãi hay lỗ của khoản đầu tư và khi đến ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai. Thị trường chứng khoán xuống giá được nhiều nhà đầu tư lựa chọn để đầu tư.
Khi thị trường phái sinh ra đời, theo thống kê từ năm 2017 đến nay, các phiên ATC sẽ biến động tăng giảm đột ngột trước khi bước vào ATC, đa số giảm nhiều chứ ít khi tăng, chênh lệch về giá trước khi đến phiên ATC. Vì vậy, các nhà đầu tư cần bỏ thời gian quan tâm, theo dõi và phân tích sự biến động để đưa ra dự báo cho thị trường, có chiến lược đầu tư phù hợp và hiệu quả tốt nhất.
Vào thời điểm đáo hạn, thị trường có xu hướng bán mạnh bởi khối tự kinh doanh của các công ty chứng khoán để kiếm lời từ sự chênh lệch giữa chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai. Từ điều này có thể thấy được, tại thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam thích hợp cho những công ty, tổ chức doanh nghiệp hơn các nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Một số câu hỏi thường gặp về đáo hạn phái sinh
Không phải các nhà đầu tư đều hiểu rõ đáo hạn phái sinh là gì và nó ảnh hưởng thế nào đến thị trường chứng khoán. Dưới đây là một vài câu hỏi thường gặp về đáo hạn phái sinh giúp các nhà đầu tư làm rõ hơn, hiểu rõ và chủ động hơn trong quá trình đầu tư của mình.
Đến ngày hợp đồng tương lai đáo hạn nhưng không đóng vị thế thì chuyện gì xảy ra?
Biết được khái niệm đáo hạn phái sinh là gì, không phải nhà đầu tư nào cũng hiểu hết các vấn đề liên quan đến thị trường chứng khoán. Một số nhà đầu tư thắc mắc vấn đề liệu “đến ngày hợp đồng tương lai đáo hạn nhưng không đóng vị thế thì chuyện gì xảy ra?”.
Đến ngày hết hạn của hợp đồng tương lai, nếu nhà đầu tư không đóng vị thế, vẫn giữ đến phiên đóng cửa thì hợp đồng sẽ tự động thanh lý lãi hoặc lỗ và tất toán. Sau ngày giao dịch cuối cùng, hợp đồng sẽ tự động thanh toán và không được giao dịch nữa. Hợp động tự động được thanh toán theo giá đóng cửa của chỉ số VN30.
Ví dụ: Nhà đầu tư có vị thế mua 1 hợp đồng có mã VN30F2007, ngày đáo hạn là ngày 21.07.2020, ngày thanh toán cuối cùng vào 22.07.2020. Nhà đầu tư có thể bán hợp đồng VN30F2007 để đóng vị thế nắm giữ trong tháng 7, không đóng vị thế và giữ đến hết ngày 21.07.2020. Nhà đầu tư có sẽ không nắm giữ vị thế hợp đồng tương lai nào kể từ ngày 22.07.2020, nhà đầu tư có thể lựa chọn tiếp tục giữ vị thế mua hợp đồng tương lai chỉ số bằng cách bán 1 hợp đồng VN30F2007 để đóng vị thế 6 tháng đang được nắm giữ, sau đó tiếp tục mua lại 1 hợp đồng Vn30F2008 (mở một vị thế mua vào tháng 8).
Nếu ngày đáo hạn hợp đồng tương lai nhưng nhà đầu tư không đóng vị thế thì giá thanh toán được tính như thế nào?
Khi đến ngày đáo hạn hợp đồng tương lai nhưng nhà đầu tư không đóng vị thế thì hệ thống sẽ tự động đóng vị thế và thanh toán lãi hoặc lỗ cho nhà đầu tư ở giá đóng cửa ở chỉ số VN30. Ngược lại, nếu nhà đầu tư chủ động đóng vị thế thì sẽ đóng vị thế như giá đã được đặt ra như thỏa thuận ban đầu.
Ví dụ: Nhà đầu tư đang có hợp đồng tương lai VN30F2007, ngày đáo hạn là ngày 21.07.2020, đến ngày nhà đầu tư đặt lệnh mua hợp đồng VN30F2007 với giá 798.0:
- Giá hợp đồng VN30F2007 vào cuối phiên đóng cửa: 805.0
- Chỉ số VN30 cuối phiên ATC ngày 21.07.2020: 806.5
Nếu nhà đầu tư đắt bán giá ATC thì hợp đồng sẽ được thanh toán lãi lỗ theo giá đóng cửa là 805.0, nếu nhà đầu tư không đóng vị thế, hợp đồng sẽ thanh toán lãi/ lỗ theo chỉ số VN30 là 806.5
Từ ví dụ có thể thấy được có sự khác nhau giữa việc đóng vị thế và không đóng vị thế. Các phiên đáo hạn phái sinh thường sẽ biến động mạnh của chứng khoán cơ sở nhằm điều hướng thị trường. Tùy thuộc vào vị thế của nhà đầu tư mà điểm chỉ số VN30 biến động để thu lại lợi nhuận áp đảo vị thế còn lại.
Nên đầu tư chứng khoán phái sinh ở đâu?
Không ít nhà đầu tư thắc mắc nên đầu tư chứng khoán phái sinh ở đâu? Hiện nay, việc đầu tư phái sinh hay hàng hóa phái sinh được xem là một kênh đầu tư nổi bật và thu hút thị trường. Việc đầu tư mang lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư, thị trường mua bán hàng hóa là kênh đầu tư dễ tham gia. Hơn nữa, khi thị trường hàng hóa thường xuyên khan hàng thì đây là kênh đầu tư dự phòng mà bất cứ nhà đầu tư nào cũng không nên bỏ qua, nó di chuyển ngược hướng với sàn giao dịch chứng khoán.
Bây giờ và tương lai, phái sinh hàng hóa là kênh đầu tư tiềm năng và có hiệu quả trong việc sinh lời, cần quan tâm, bỏ thời gian tìm hiểu về thị trường này bởi tương lai sẽ mang về lợi nhuận không hề nhỏ.
Kết luận
Trên đây là những thông tin về đáo hạn phái sinh là gì, liệu đáo hạn phái sinh có ảnh hưởng đến thị trường và các câu hỏi thường gặp về đáo hạn phái sinh.
Hi vọng qua bài viết này, lamchutaichinh.vn sẽ mang lại những kiến thức bổ ích, giúp các nhà đầu tư hiểu rõ, giải đáp được những thắc mắc để chủ động nắm bắt đầu tư của mình.
Bài viết được biên tập bởi: Lamchutaichinh.vn