Đối với bất cứ nền kinh tế nào, tình trạng lạm phát quá mức hay nguy cơ suy thoái là không thể tránh khỏi. Vậy làm sao để có thể kiểm soát và ổn định tình hình kinh tế khi gặp phải hai trường hợp trên? Lúc này, chính sách tiền tệ sẽ được cơ quan quản lý tiền tệ (thường là NHTW) sử dụng để điều tiết lượng cung tiền tệ vào nền kinh tế. Qua đó kiểm soát suy thoái và lạm phát.
Để hiểu tường tận chính sách tiền tệ là gì? Có vai trò ra sao với nền kinh tế? Hãy tiếp tục tìm hiểu phần nội dung sau đây mà Lamchutaichinh.vn gửi tới bạn.
Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) là gì?
Chính sách tiền tệ hay chính sách lưu thông tiền tệ mà tiếng anh còn gọi là Monetary Policy. Đây là một chính sách được cơ quan quản lý tiền tệ ( thường là Ngân Hàng Trung Ương) áp dụng để ổn định và tăng trưởng kinh tế.
Có thể hiểu chính sách tiền tệ là quá trình cơ quan quản lý tiền tệ sử dụng các công cụ như hoạt động tín dụng, ngoại hối để tác động vào thị trường tiền tệ, hòng hướng tới một lãi suất mong muốn. Từ đó đạt được các mục đích như: giúp tăng trưởng kinh tế, kiểm soát lạm phát, bình ổn giá cả, giảm tỷ lệ thất nghiệp…
Đặc điểm của chính sách tiền tệ (Monetary Policy)
Là phương pháp để cân bằng nền kinh tế của cơ quan quản lý tiền tệ, chính sách tiền tệ có đặc điểm điển hình như tín dụng thắt chặt hoặc tín dụng nới lỏng.
Ví dụ: khi nền kinh tế tăng trưởng quá nhanh, giá cả thị trường tăng cao, cục Dự Trữ Liên Bang (Federal Reserve System) sẽ tiến hành thắt chặt các vị thế dự trữ bằng việc bán các chứng khoán chính phủ, nhờ đó giúp nền kinh tế thoát khỏi tình trạng trên.
Ngược lại, trong lúc kinh tế kém tăng trưởng, suy thoái, các khoản dự trữ mới sẽ được mở rộng bằng việc cục Dự Trữ Liên Bang (Federal Reserve System) mua các chứng khoán từ trung tâm giao dịch chứng khoán. Bằng cách này sẽ giúp các ngân hàng đáp ứng yêu cầu dự trữ và dễ dàng thực hiện các khoản vay mới.
Phân loại chính sách tiền tệ
Phụ thuộc vào sự thay đổi của nền kinh tế cùng với những mục tiêu của nền kinh tế vĩ mô trong từng thời kỳ, cơ quan quản lý tiền tệ sẽ áp dụng một trong hai chính sách tiền tệ sau.
Chính sách tiền tệ mở rộng
Có thể hiểu đây là hình thức Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) mở rộng mức cung tiền vào nền kinh tế.
Chính sách này sẽ được thực hiện với 3 phương pháp: mua vào trên thị trường chứng khoán, hạ thấp lãi suất chiết khấu, hạ thấp tỷ lệ dự trữ bắt buộc.
Mục đích của chính sách tiền tệ mở rộng là giúp giảm lãi suất, tăng tổng cầu, từ đó kích thích phát triển kinh tế, mở rộng đầu tư,kinh doanh, giúp tăng thu nhập, tỷ lệ thất nghiệp giảm…
Chính sách tiền tệ thắt chặt
Ngược lại với chính sách tiền tệ mở rộng thì chính sách thắt chặt tiền tệ là hình thức Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) giảm bớt nguồn cung tiền tệ vào nền kinh tế. Chính sách này cũng được thực hiện bằng 3 phương pháp: Bán ra trên thị trường chứng khoán, tăng lãi suất chiết khấu, tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc.
Khi chính sách tiền tệ thắt chặt được thực hiện sẽ làm giảm bớt nguồn cung tiền trên thị trường, dẫn tới việc lãi suất ngân hàng tăng lên, kéo theo nó là làm thu hẹp nhu cầu tiêu dùng từ đó mà giá cả giảm xuống.
Tùy thuộc vào tình hình kinh tế của mỗi quốc gia, mỗi thời kỳ, đang có dấu hiệu lạm phát hay suy thoái, tăng trưởng quá mức hay tăng trưởng kém, các cơ quan chính phủ sẽ áp dụng một trong hai chính sách tiền tệ trên để điều tiết nền kinh tế.
Mục tiêu của chính sách tiền tệ là gì?
Mỗi một nền kinh tế sẽ có mục tiêu phát triển và khó khăn khác nhau, chính vì thế mà mỗi quốc gia sẽ có một chính sách tiền tệ phù hợp với tình hình nền kinh tế. Nhìn chung các chính sách tiền tệ đều sẽ điều hướng tới 3 mục đích chính sau đây.
Kiểm soát lạm phát và ổn định giá trị đồng tiền
Giá trị đồng tiền ổn định được đo lường bằng hai yếu tố sức mua đối nội của đồng tiền và sức mua đối ngoại. Trong đó sức mua đối nội là chỉ số giá cả và các dịch vụ trong nước, còn sức mua đối ngoại là tỷ giá ngoại tệ.
Khi một nền kinh tế bị lạm phát sẽ khiến cho tiền tệ mất bình ổn, giảm giá trị. Để có thể kiểm soát lạm phát, Ngân Hàng Trung Ương sẽ áp dụng chính sách tiền tệ phù hợp để điều tiết, cân bằng giá trị tiền tệ. Đây chính là mục tiêu hàng đầu của chính sách tiền tệ.
Tạo công ăn việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp
Trong trường hợp kinh tế suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng cao. Chính sách tiền tệ mở rộng sẽ khiến cho nhu cầu tiêu dùng tăng lên, thúc đẩy các hoạt động đầu tư, kinh doanh, nhờ đó tỷ lệ thất nghiệp sẽ giảm đi.
Tuy lạm phát sẽ khiến giá trị tiền tệ tụt giảm, kéo theo nhiều hệ lụy xong để có thể kích thích tăng trưởng kinh tế, mở rộng quy mô sản xuất, đồng thời giảm tỷ lệ thất nghiệp phải giữ tỷ lệ lạm phát ở mức độ phù hợp.
Tăng trưởng kinh tế
Tăng trưởng kinh tế là mục đích chung trong việc hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô của các chính phủ. Một nền kinh tế có mức tăng trưởng cao và ổn định, thu nhập của người lao động cũng cao, các chính sách xã hội được đảm bảo, suy ra đời sống người dân có chất lượng tốt, xã hội , chính trị phát triển theo.
Tất nhiên để có thể làm được điều đó cần phải đạt được hai mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền và tạo công ăn việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp một cách cân bằng.
Giữa các mục tiêu có sự liên quan mật thiết với nhau, để đạt được các mục tiêu một cách cân bằng Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) sẽ phải kết hợp chính sách tiền tệ với các chính sách kinh tế vĩ mô khác.
Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ (Monetary Policy)
Tính cạnh tranh và đa dạng hóa của thị trường tài chính
Chính sách tiền tệ sẽ vướng phải nhiều hạn chế nếu là một thị trường tài chính ít cạnh tranh. Khi thị phần tập trung chủ yếu ở các ngân hàng lớn sẽ làm giảm khả năng điều tiết của chính sách tiền tệ.
Bên cạnh đó các thị trường khác phát triển mạnh cũng làm giảm sức ảnh hưởng của chính sách tiền tệ, ví dụ như: thị trường chứng khoán, thị trường hàng hóa phái sinh, thị trường bảo hiểm…
Tình trạng tài chính của các cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp
Chính sách tiền tệ chịu ảnh hưởng từ tình trạng tài chính của các cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp với những tác động như sau:
- Hành vi tiêu dùng là một trong những yếu tố mà chính sách tiền tệ cần tác động để đạt được mục tiêu, trong khi đó đầu tư cá nhân và doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào khả năng tiếp cận vốn.
- Chính sách tiền tệ phải phụ thuộc vào cơ cấu và danh mục đầu tư tài chính doanh nghiệp để đạt được tác động đến giá tài sản như: Bất động sản, cổ phiếu…
- Các nước có thói quen tiêu dùng và đầu tư bằng vốn tín dụng sẽ chịu ảnh hưởng từ chính sách tiền tệ nhiều hơn so với các nước có thói quen tiết kiệm và tái đầu tư từ lợi nhuận.
Chính sách ngoại hối
Với một thị trường kinh tế tự do ngoại hối, khả năng tiếp cận dòng vốn nước ngoài cao, doanh nghiệp sẽ ít phụ thuộc vào tín dụng trong nước. Từ đó mà chính sách tiền tệ cũng bị giảm tỷ lệ tác động lên tổng cầu.
Tình trạng đô la hóa trên thị trường tài chính
Tình trạng đô la hóa trên thị trường tài chính sẽ khiến việc kinh doanh xuất nhập khẩu gập nhiều rủi do. Đô la hóa cũng làm giảm hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh nông nghiệp do điều hướng sản xuất lệch lạc sang thị trường không chính thức.
Ngoài ra, đô la hóa trên thị trường tài chính cũng sẽ khiến một quốc gia phải chịu nhiều ảnh hưởng từ nền kinh tế Mỹ.
Công cụ của chính sách tiền tệ (Monetary Policy)
Như phần định nghĩa chính sách tiền tệ là gì? Lamchutaichinh.vn đã đề cập, chính sách tiền tệ sử dụng các công cụ để tác động vào thị trường tiền tệ. Sau đây sẽ là 6 công cụ chính của chính sách tiền tệ.
Tái cấp vốn
Đây là một hình thức giúp Ngân Hàng Trung Ương ( NHTW) tăng lượng tiền cung ứng cho nền kinh tế bằng cách cấp tín dụng cho các ngân hàng thương mại.
Ngân hàng Trung Ương ( NHTW) sẽ thực hiện việc mua bán giấy tờ có giá, qua đó cung cấp vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho các ngân hàng thương mại.
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc có thể hiểu là lượng tiền phải giữ lại so với số tiền phải huy động theo quy định của Ngân Hàng Trung Ương ( NHTW). Khi Ngân Hàng Trung Ương tác động vào tỷ lệ dữ trữ bắt buộc khiến tỷ lệ này giảm xuống, nguồn cung tiền vào nền kinh tế sẽ tăng. Ngược lại khi tỷ lệ dự trữ bắt buộc tăng thù nguồn cung tiền sẽ giảm.
Nghiệp vụ thị trường mở
Nghiệp vụ thị trường mở là khi Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) mua vào hoặc bán ra các loại chứng khoán trên thị trường chứng khoán. Khi Ngân hàng Trung Ương tiến hành mua vào chứng khoán trên thị trường mở, các ngân hàng thương mại có thêm nguồn cung tiền dự trữ, đồng nghĩa với việc nguồn tiền cung của nền kinh tế tăng theo. Nếu Ngân Hàng Trung Ương bán ra các loại chứng khoán trên thị trường mở đuêuf ngược lại sẽ xảy ra.
Lãi suất chiết khấu
Đây là khoản lãi khi các ngân hàng thương mại thực hiện các khoản vay với Ngân Hàng Trung Ương ( NHTW), trong trường hợp vay đáp ứng nhu cầu tiền mặt bất thường.
Khi Ngân Hàng Trung Ương ( NHTW) điều chỉnh lãi suất chiết khấu , các ngân hàng thương mại cũng điều chỉnh mức vay dẫn đến nguồn cung tiền vào nền kinh tế phụ thuộc theo lãi suất chiết khấu.
Hạn mức tín dụng
Hạn mức tín dụng là mức dư nợ tối đa mà Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) quy định khi các ngân hàng thương mại cấp tín dụng cho nền kinh tế.
Điều chỉnh hạn mức tín dụng tăng, nguồn cung tiền cho nền kinh tế sẽ tăng, hạn mức tín dụng giảm nguồn cung tiền sẽ giảm theo.
Tỷ giá hối đoái
Đây là tỷ lệ sức mua của thị trường nội tệ và ngoại tệ, nó tác động trực tiếp tới thị trường xuất nhập khẩu, trao đổi ngoại tệ và dự trữ ngoại tệ.
Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) sẽ điều chỉnh tỷ giá hối đoái để kiểm soát lượng cung tiền bằng ngoại tệ vào nền kinh tế.
Chính sách tiền tệ có vai trò gì với nền kinh tế?
Đối với một nền kinh tế, chính sách tiền tệ là một trong những chính sách quan trọng nhất. Nó tác động trực tiếp lên hệ thống lưu thông tiền tệ trong một nền kinh tế, đồng thời có quan hệ mật thiết với các chính sách kinh tế vĩ mô như: chính sách kinh tế đối ngoại, chính sách thu nhập, chính sách tài khóa…
Hoạt động cơ bản nhất của Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) là hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ. Các hoạt động liên quan đều nhằm mục đích giúp cho chính sách tiền tệ được thực hiện một cách hiệu quả nhất.
Các câu hỏi liên quan đến chính sách tiền tệ
So sánh sự khác nhau giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa
Chính sách tiền tệ được thực hiện bởi cơ quan quản lý tiền tệ như Ngân Hàng Trung Ương (NHTW), mục đích là quản lý dòng tín dụng của nền kinh tế.
Còn chính sách tài khoá là kế hoạch đánh thuế, chi tiêu và các hoạt động tài chính của chính phủ. Chính sách tài khóa được thực hiện nhằm đạt được các mục tiêu trong nền kinh tế.
Chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá hối đoái là như thế nào?
Để tăng nguồn cung ngoại tệ, Ngân Hàng Trung Ương ( NHTW) điều chỉnh tỷ giá hối đoái bằng cách mua vào các giấy tờ có giá của các ngân hàng thương mại bằng ngoại tệ.
Và khi cần giảm tỷ giá hối đoái các giấy tờ có giá này được bán ra cho các ngân hàng thương mại và thu về ngoại tệ. Từ đó hỗ trợ chính sách tiền tệ tác động nguồn cung tiền vào nền kinh tế.
Chính sách tiền tệ thu hẹp là gì?
Chính sách tiền tệ thu hẹp hay còn gọi là chính sách tiền tệ thắt chặt. Là hình thức Ngân Hàng Trung Ương tác động nhằm giảm bớt nguồn cung tiền tệ vào nền kinh tế. Chính sách tiền tệ thu hẹp sẽ làm giảm lãi suất trên thị trường, nhờ đó tổng cầu được thu hẹp và giá cả hàng hóa sẽ giảm xuống.
Chính sách tiền tệ thu hẹp thường được áp dụng cho thời kỳ kinh tế tăng trưởng quá mức, có dấu hiệu lạm phát.
Chính sách tiền tệ lạm phát là gì?
Khi chính sách tiền tệ mở rộng được áp dụng trong một thời gian dài đồng nghĩa tăng cung tiền tệ kéo dài, thường dẫn đến kết quả lạm phát.
Các nhà hoạch định chính sách nắm rất rõ các tác hại của lạm phát, chính vì vậy chính sách tiền tệ lạm phát được tạo ra với một mục đích khác mà để đạt được nó cần áp dụng một tỷ lệ tăng trưởng tiền tệ cao.
Kết luận
Chính sách tiền tệ đóng góp vai trò rất quan trọng vào việc ổn định và điều tiết lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế. Thông qua chính sách tiền tệ mà cơ quan quản lý tiền tệ có thể điều tiết, tác động tới thị trường tiền tệ qua đó kiểm soát lạm phát và suy thoái kinh tế.
Thông tin trong bài viết chính sách tiền tệ của Lamchutaichinh.vn hy vọng giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này, hẹn gặp lại ở các bài viết kiến thức khác.